KHIDMAT SOKONGAN DALAM PENDIDIKAN KHAS
Berdasarkan dua artikel yang saya telah baca tentang khidmat sokongan,
khidmat sokongan merupakan satu kumpulan orang yang mempunyai kepakaran dan
keperihatan dalam kerja – kerja sosial . Mereka terdiri daripada para professional
yang mahir dalam bidang tertentu dan bekerja secara berpasukan dan tidak
berdasarkan bayaran. Mereka dikenali sebagai Pasukan pelbagai Disiplin.Khidmat
Sokongan biasanya dalam bentuk bantuan atau pertolongan seperti khidmat
kepakaran, penasihat, kemudahan, perundangan, kewangan atau psikologi dalam
menangani murid- murid pendidikan khas bagi mencapai matlamat pendidikan. Perkembangan
khidmat sokongan telah bermula sekitar tahun 1970-an apabila ahli-ahli psikologi percaya bahawa konsultasi
perlu dipermudahkan. Menjelang tahun 1980-an khidmat sokongan mula mendapat
perhatian dalam pendidikan khas (Cook &Friend,1991a) Beliau juga telah
mendefinisikan khidmat sokongan sebagai satu gaya perhubungan secara langsung
sekurang-kurangnya antara dua kumpulan yang bersetuju dalam membuat keputusan
untuk mencapai matlamat yang sama. Menurut Sher dan Baur (1991), khidmat
sokongan sepenuhnya merangkumi interaksi setiap anggota di sekolah yang
melibatkan antara guru dengan ibu bapa murid-murid khas,guru,ibu bapa dan
murid-murid lain dalam kelas biasa. Kefahaman tentang murid-murid khas bukan
hanya dapat membantu pihak sekolah membantu mereka tetapi juga menghargai
kewujudan mereka sebagai sebahagian daripada anggota sekolah.Khidmat sokongan
dalam pendidikan khas telah diperluaskan dalam kalangan guru-guru khas, guru-guru
biasa, ibu bapa, murid dan agensi khidmat masyarakat. Penglibatan keluarga
menjadi agenda yang penting dalam tahun 1990-an. Hal ini telah menyebabkan
terbentuknya kolaborasi kumpulan pelbagai disiplin. Kolaborasi ialah perkembangan
dan pengekalan yang positif, hormat-menghormati, perhubungan egalitarian dan
saling bekerjasama dalam menyelesakan sesuatu masalah dan perkongsian dalam
membuat sesuatu keputusan melalui proses perundingan. Kolaborasi adalah
usahasama di antara beberapa pihak, kumpulan, organisasi atau disiplin untuk
melaksanakan sesuatu projek. Usaha ini diperlukan kerana sumbangan dan peranan
mereka yang berbeza-beza dapat membantu kanak-kanak tersebut. Pihak-pihak yang
terlibat dalam kolaborasi pendidikan khas di sekolah ialah kaki tangan sekolah
seperti guru besar, guru pendidikan khas, pentadbir dan staf sokongan sekolah,
pakar-pakar perubatan, terapi, jurupulih, patologis, jururawat, motivator, ibu
bapa, penjaga dan ahli keluarga. persatuan-persatuan dalam komuniti, jabatan-jabatan
kerajaan seperti Jabatan Pendidikan, Jabatan Kebajikan Masyarakat, Jabatan
Kesihatan dan organisasi bukan kerajaan (NGO).
Antara sebab mengapa perlunya ada kolaborasi dan kerjasama di antara pelbagai
disiplin dalam pendidikan khas di sekolah adalah kerana untuk menjalankan
diagnosis tentang ketidakupayaan dan tahap kanak-kanak pendidikan khas, setiap
jenis ketidakupayaan dan tahapnya memerlukan pengendalian yang berbeza caranya,
membuat keputusan secara berpasukan tentang penempatan jenis persekolahan
kanak-kanak pendidikan khas, setiap kanak-kanak pendidikan khas yang mengalami
masalah yang berlainan memerlukan latihan kemahiran dan kemudahan peralatan
yang berbeza, pendidikan khas memerlukan bantuan tenaga yang ramai untuk
dikendalikan, setiap kanak-kanak khas mempunyai masalah sampingan yang berkait
rapat dengan masalah kefungsian dan kebolehan untuk belajar perlu dirujuk
kepada beberapa pakar, pendidikan khas memerlukan sumber kewangan yang besar
dengan mengabungkan tenaga dan peralatan dari pelbagai pihak dapat mengurangkan
beban ini dan akhir sekali masalah tingkah laku dan pembelajaran dalam kelas
biasanya dapat diselesaikan dengan lebih efektif jika terdapat usahasama antara
pihak-pihak tertentu terutama sekali guru dan ibu bapa.
KOLABORASI PELBAGAI PIHAK DAN AGENSI
IBU BAPA
Peranan ibu bapa terhadap anak-anak pendidikan khas ialah mereka
perlulah peka terhadap perkembangan anak-anak. Dalam menentukan sesuatu proses
pengajaran yang berkesan, peranan ibu bapa amat perlu untuk menjayakan
pendidikan untuk anak-anak mereka. Sentiasa memberikan kerjasama dan membentuk
tingkah laku dan akademik anak mereka. Ibubapa seharusnya memberi latihan
kepada anak mereka sewaktu anak mereka berada di rumah dan memastikan anak
mereka sentiasa menyiapkan tugasan yang diberi. Ibu bapa juga perlulah
mengetahui cara untuk menangani anak-anak mereka yang memiliki kecacatan dari
segi mental, emosi dan fizikal. Ibu bapa juga perlulah mengesan dengan kadar
segera masalah yang dihadapi oleh anak-anak mereka kerana kemungkinan masalah
itu dapat dipulihkan. Ibu bapa juga perlulah mendapatkan nasihat daripada
pakar-pakar perubatan tentang masalah yang dihadapi oleh anak-anak mereka.
Mereka juga perlulah memasang strategi yang sesuai untuk anak-anak mereka yang
menghadapi masalah untuk membentuk kelakuan anak-anak itu .
Ianya mampu memberikan kesan yang positif terhadap perkembangan
anak-anak dengan seimbang dari aspek tingkah laku dan efektif. Ada segelintir
ibu bapa malu mempunyai anak yang ada kad OKU dan tidak dapat menerima hakikat
bahawa mereka terpaksa memikul beban seumur hayat mereka dengan jenama OKU
tersebut. Sebahagian Ibu bapa beranggapan tidak perlu bersusah payah mengajar
bersungguh-sungguh kerana mereka sedar anak mereka memang begitu. Memadai hanya
pergi ke sekolah , bergaul dengan rakan dan ibu bapa boleh membuat tugas lain
sementara anak ke sekolah. Itulah tanggapan yang paling pahit untuk dterima
oleh seorang guru Pendidikan Khas. Perasaan kasih sayang itu bertukar kepada
kasihan maka sebab itu anak mereka tidak dapat menunjukkan perkembangan dan
kebolehan yang sebenar mengikut keupayaan mereka. Kesibukan ibu bapa sehingga
mengurangkan tumpuan dan perhatian kepada anak-anak mereka. Bosan menghantar anak mereka ke sesi
terapi yang pada mereka tidak membawa
makna apa-apa. Pada hal mereka tidak menyedari perkembangan yang berlaku pada
anak-anak mereka. Malahan ibu bapa tidak menjalankan sesi tersebut di rumah
secara berterusan . Selain itu, penglibatan ibu bapa dalam program pendidikan
khas juga dapat memberikan semangat kepada murid-murid khas. Mereka juga akan
berasa lebih yakin pada diri sendiri kerana ada yang menyokong mereka.
Penglibatan ibu bapa juga dapat meningkatkan lagi perkembangan anak-anak
mereka.
GURU
Peranan pihak sekolah seperti guru-guru juga amat penting dalam program
pendidikan khas. Mengikut Kamus Dewan (Edisi Ke-4), guru adalah orang yang
mengajar, pendidik, pengajar dan juga pengasuh. Oleh sebab itu, peranan dan
tanggungjawab seorang guru sangat memberi impak yang besar dan mendalam dalam
diri setiap murid. Profesion guru merupakan suatu pekerjaan yang amat mulia di
sisi Allah S.W.T. dan banyak hadis Rasulullah S.A.W yang menyarankan umat
manusia untuk menjadi pendidik atau penuntut ilmu yang menabur bakti mengajar
orang lain apatah lagi menjadi guru pendidikan khas yang telah berbakti
mengajar murid-murid istimewa yang memerlukan kesabaran yang sangat tinggi. Peranan
guru sangat besar apabila mereka dianggap sebagai pengajar kerana tugas utama
guru di dalam bilik darjah adalah menyampaikan ilmu pengetahuan berdasarkan
sukatan pelajaran serta mendidik murid-murid supaya menjadi insan yang bermoral
tinggi. Untuk mencapai objektif ini, guru sebagai pengajar hendaklah merancangkan
aktiviti pengajaran yang sesuai, alat bantu mengajar untuk meningkatkan
keberkesanan pengajaran dan pembelajaran, melaksanakan rancangan mengajar yang
telah disediakan dan membuat penilaian atas segala aktiviti pengajaran dan
pembelajaran yang telah dijalankan. Melalui maklum balas yang diperoleh
daripada penilaian, guru dapat menambahbaikkan proses pengajaran dan
pembelajaran. Kaedah pembelajaran yang baharu mengikut masalah perlu diwujudkan
apabila penambahbaikkan diperlukan. Oleh sebab itu, guru haruslah menggunakan
pendekatan yang kreatif dan kritis untuk menarik minat murid dalam pengajaran
dan pembelajaran.
Guru juga dianggap sebagai pengurus apabila mereka diperlukan untuk
mengurus rutin bilik darjah, mengurus murid supaya menjalankan tugas seperti
menjaga kebersihan kelas, menjaga disiplin pelajar dan sebagainya. Kecekapan
guru menjalankan tugas sebagai pengurus akan mewujudkan suasana sosioemosi yang
sihat, disiplin kelas yang mantap dan keadaan bilik darjah yang kondusif dan
sesuai untuk meningkatkan keberkesanan pengajaran dan pembelajaran. Selain itu,
guru pendidikan khas juga bertanggungjawab untuk menyimpan rekod-rekod peribadi
murid mereka. Rekod peribadi mereka sangatlah penting kepada individu lain
untuk mendapatkan maklumat dan sebaginya. Guru juga perlulah sentiasa
mengemaskini rekod peribadi murid-murid ini supaya perkembangan terbaru mereka
dapat diperbaharui. Guru juga berperanan penting untuk membentuk kanak-kanak
pendidikan khas supaya mereka pandai berdikari dan menguruskan diri. Mereka
juga perlulah berfikiran kreatif, inovatif dan imagenatif. Ini kerana jika guru
pendidikan khas seorang yang mempunyai ciri-ciri begini ia dapat menarik minat
murid-murid berkeperluan khas. Guru pendidikan khas juga perlulah membawa
murid-murid berkeperluan khas melawat kawasan luar agar dapat meluaskan
pengetahuan mereka tentang dunia luar.
Selain itu, untuk melancarkan lagi perkembangan program pendidikan khas
kerjasama guru pendidikan khas sangat penting. Guru pendidikan khas dan juga guru
biasa perlulah berkongsi pendapat untuk mencapai objektif dalam pendidikan
khas. Mereka juga boleh bertuka-tukar bahan untuk mengajar. Hal ini dapat
menjimatkan lagi masa dan tenaga. Maka ketahuilah bahawa peranan guru juga
sangat untuk merealisasikan aspirasi pendidikan khas.
KOMUNITI
Komuniti berperanan dalam menerima dan mengambil berat tentang golongan
orang kurang upaya (OKU). Komuniti harus lebih bersifat terbuka dan merendah
diri dalam membantu dan menghulurkan bantuan kepada golongan OKU. Komuniti yang
bertanggungjawab harus bersedia melibatkan diri dalamsegala program yang
dianjurkan untuk golongan OKU.
BADAN BUKAN KERAJAAN (NGO)
Peranan badan-badan bukan kerajaan ialah untuk mengesan dan menjalankan
rawatan, pembelajaran dan penerimaan kanak-kanak berkerperluan khas. Mereka
juga memberi bantuan dan nasihat kepada keluarga kanak-kanak berkerperluan khas
serta mereka juga memberi penerangan kepada ibu bapa, para professional dan
orang ramai. Mereka juga berperanan untuk memberi asuhan-asuhan kepada
kanak-kanak berkerperluan khas dan kanak-kanak cacat anggota dan mental.
Kanak-kanak ini diberi latihan mental dan fizikal. Badan-badan bukan kerajaan
juga menganjurkan program-program terapi pertuturan bagi murid-murid sumbing
bibir dan lelangit. Di samping itu, ia juga memberi khidmat sokongan kepada ibu
bapa yang memerlukan perkhidmatan ini. Mereka juga membantu murid berkeperluan
khas seperti murid-murid sindrom down mendapat pelajaran serta latihan kemahiran
hidup sebelum mereka dihantar ke sekolah khas kerajaan. Badan kerajaan ini juga
menjalankan aktiviti seperti mengesan murid-murid buta untuk didaftar dan
dirujuk. Mereka juga menjalan program tindakan awal ‘early intervention’,
menjalankan program pra sekolah, memberi nasihat kepada ibu bapa dan
menjalankan program penglihatan terhad. Terdapat beberapa pusat yang ditubuhkan
oleh badan-badan bukan kerajaan seperti Malaysian Care, Persatuan Kanak-Kanak
Cacat Akal Selangor dan Wilayah Persekutuan, Persatuan Orang Buta Malaysia,
Yayasan Sindrom Down Kiwanis, Cleft Lip and Palate Association of Malaysia,
NURY, TASPUTRA PERKIM dan Persatuan Kebangsaan Autisme Malaysia (NASOM).
JABATAN KEBAJIKAN MASYARAKAT
Peranan Jabatan Kebajikan Masyarakat (JKM) memberi bantuan dari segi
perkhidmatan kepada orang kurang upaya yang bersesuaian dengan syarat yang
ditetapkan. Mereka menyediakan perkhidmatan kepada sesiapa yang mendaftar
dengan mereka sahaja. Mereka juga mengecualikan bayaran pendaftaran kemasukan
pelajar kurang upaya. Jabatan Kebajikan Masyarakat telah memainkan peranan
dalam menggalakkan pelbagai kemudahan bagi membolehkan OKU bergerak bebas. “
Kod Amalan Akses Bagi Orang Kurang Upaya Ke bangunan Awam” dirangka bagi
menwajibkan bangunan baru mempunyai kemudahan akses kepada OKU. Antaranya
termasuklah laluan yang bersesuaian dengan kerusi roda, lif khas dengan reka
bentuk yang sesuai, tempat letak kereta, tandas khas dan sebagainya.
Jabatan Kebajikan Masyarakat juga telah menyediakan pelbagai program untuk
menjaga, membantu dan menyediakan kemudahan untuk membolehkan orang kurang
upaya menjalani yang normal kehidupan. Mengadakan bantuan alat tiruan seperti
anggota tiruan, tongkat, kaki palsu, tangan palsu, kalipers, kerusi roda , alat
pendengaran, cermin mata khas dan alat-alat lain diberi supaya orang kurang
upaya yang miskin dan berkeperluan dapat bergerak serta memudahkan mereka
mendapatkan pekerjaan. Usaha telah diambil untuk menyediakan lebih banyak
kemudahan mesra orang kurang upaya seperti kemudahan teknologi maklumat dan
komunikasi (ICT) dan kemudahan bebas dari halangan.
Di samping itu, Jabatan Kebajikan Masyarakat juga mengadakan Elaun
Pekerja Cacat (EPC). Elaun insentif kepada OKU yang bekerja dan berpendapatan
kurang daripada RM750 sebulan bagi individu untuk menggalakkan mereka berminat
bekerja. Skim ini bertujuan menggalakkan OKU berdikari dan penyenggaraan
pendapatan dapat memenuhi keperluan asas kehidupan OKU dan tanpa bergantung kepada ahli keluarga atau
orang lain. OKU yang bekerja, hidup berdikari dan menjadi ahli masyarakat yang
produktif dan untuk meningkatkan taraf
hidup OKU di dalam masyarakat.
Jabatan Kebajikan Masyarakat juga menyediakan faedah seperti pemeriksaan
kesihatan, pemberian ubat dan kemudahan wad di hospital kerajaan secara
percuma, potongan tambang perjalanan, pengecualian cukai jalan, dokumen
perjalanan percuma, tambahan pelepasan cukai pendapatan, potongan duti eksais
bagi pembelian kenderaan nasional dan potongan harga bagi pembelian rumah kos
rendah. Latihan pemulihan seperti latihan pra vokasional, kelas akademik tidak
formal, pendidikan agama, rekreasi dan aktiviti luar diberikan kepada individu orang
kurang upaya kategori terencat akal sehingga ke tahap sempurna mengikut
kemampuan dan kebolehan masing-masing. Perlindungan dan jagaan diberi kepada orang
kurang upaya yang mengalami kecacatan yang teruk.
PAKAR PERUBATAN
Dari perspektif perubatan, kanak-kanak berkeperluan khas dilihat sebagai
mengalami kecacatan atau terdiri daripada kanak-kanak kurang upaya. Oleh itu
pendekatan perubatan terhadap kanak-kanak ini ialah untuk memulih atau
mengubati kecacatan yang dialami. Umpamanya, usaha ke atas kanak-kanak pekak
dilakukan untuk memulih pendengaran dan melatih mereka untuk bertutur. Begitu
juga usaha perubatan yang dilakukan ke atas kanak-kanak buta adalah untuk
memulih penglihatan mereka dengan menggunakan pendekatan teknologi dan
perubatan terkini yang pesat membangun dari semasa ke semasa. Pakar perubatan
merupakan kumpulan profesional yang memainkan peranan penting dalam pelaksanaan
pendidikan khas di Malaysia. Klasifikasi kanak-kanak berkeperluan khas (exceptional
children) yang dilakukan oleh ahli perubatan berasaskan kepada ciri-ciri
perubatan. Pengesahan sama ada seseorang kanak-kanak perlu belajar di sekolah
biasa atau sekolah khas dilakukan oleh ahli perubatan.
Biasanya ahli perubatan akan menilai kanak-kanak berasaskan kecacatan
atau kekurangan yang dimiliki berdasarkan ciri-ciri perubatan. Pakar perubatan
menekankan kepada pemulihan daripada kecacatan atau kekurangan. Sebab atau
punca kecacatan atau kekurangan diberi fokus utama dan cadangan untuk mengatasi
kecacatan berkenaan diberikan. Pemuliharaan (rehabilitation) dilakukan
dengan menggunakan pelbagai kaedah perubatan dengan tujuan untuk memastikan
kecacatan atau kekurangan yang ada pada seseorang itu tidak bertambah teruk.
Sebaliknya, pakar pendidikan khas bermatlamat memberi pendidikan sebaik
mungkin, yang bersesuaian dengan potensi yang ada pada murid berkeperluan khas
dengan mengambil kira bahawa kecacatan yang ada pada seseorang bukan penghalang
kepada mereka untuk mendapat dan berjaya dalam pendidikan. Kanak-kanak
berkeperluan khas dilihat sebagai satu golongan manusia yang memerlukan
pendidikan yang sesuai dengan kebolehan mereka. Oleh itu, kanak-kanak
berkeperluan khas yang mempunyai ciri-ciri boleh mengurus diri sendiri dan
mempunyai keupayaan untuk menerima pendidikan (educable) seharusnya
diterima untuk bersekolah. Terdapat enam pakar perubatan yang terlibat dalam
pendidikan khas iaitu pediatrik, neurologi, terapi pertuturan, terapi fizikal,
audiologi dan oftomologi. Pediatrik bertanggungjawab untuk mendiagnostik dan merawat
penyakit kanak-kanak dengan mengesan punca masalah yang dihadapi oleh
kanak-kanak tersebut seperti genetik, kewarisan, prenatal dan postnatal. Pakar
neurologi pula mendiagnostik dan mengubati penyakit yang berkaitan dengan
neuorologikal seperti kecederaan otak. Ia juga mengawal hiperaktif dan masalah
menumpu perhatian dengan memberikan ubat “ Ritalin” untuk mengawal kanak-kanak
hiperaktif. Pakar oftomologi akan menaksirkan penglihatan pelajar.Sekiranya
mereka mempunyai masalah penglihatan yang berbeza daripada kanak-kanak normal
mereka memerlukan cara pengajaran yang berbeza dengan kanak-kanak normal. Kanak-kanak
yang disyaki mempunyai masalah dari segi pendengaran pula akan dirujuk kepada
pakar audiologi untuk mengesan fungsi pendengaran kanak-kanak tersebut. Terapi
pertuturan pula diadakan untuk mengesan masalah komunikasi dari segi pertuturan
dan bahasa kanak-kanak.Terapi pertuturan ini akan menggunakan pelbagai pendekatan,
teknik dan cara untuk membantu kanak-kanak seperti gagap, sumbing dan
kanak-kanak yang mempunyai masalah alat artikulasi untuk bertutur. Terapi
fizikal pula adalah untuk menaksir fungsi-fungsi motor halus dan motor kasar
kanak-kanak, melatih kemahiran hidup serta kemahiran untuk membantu diri.
RUMUSAN
Kesimpulannya, kolaborasi antara ibu bapa, guru, pakar perubatan,
Jabatan Kebajikan Masyarakat dan badan-badan bukan kerajaan (NGO) sangat
penting dalam pendidikan khas untuk perkembangan dan pengekalan yang positif,
hormat-menghormati, perhubungan egalitarian dan saling bekerjasama dalam
menyelesakan sesuatu masalah dan perkongsian dalam membuat sesuatu keputusan
melalui proses perundingan. Peranan pelbagai pihak juga sangat penting untuk
perkembangan yang positif dalam diri kanak-kanak berkeperluan khas. Hal ini
dapat membuatkan matlamat pendidikan khas tercapai.
